Museum Tiskiwin van Bert Flint

Het Museum Tiskiwin Marrakech: de karavaanreis van Bert Flint, van Nederland naar Timboektoe

Het leven van de Nederlander Bert Flint (1931) is net een avontuurlijk jongensboek. Misschien is hij wel de laatste ontdekkingsreiziger in zijn genre. Tijdens zijn studie Spaans raakt de Zeeuwse Bert geïnteresseerd in het Moors-Andalusische Rijk en wil hij meer te weten komen over deze vroegere invloed op de ontwikkeling van de Westerse Cultuur. Hij reist door Spanje en volgt de weg zuidelijk naar Marokko, waar hij in 1954 de stad Marrakech aandoet. De vonken slaan eraf als de twee flinten (vuurstenen) elkaar raken: Moedersteen Afrika en Bert Flint. Het liefdesvuur tussen beiden zal niet meer doven!

Hij besluit als docent Engels en Spaans aan een middelbare school in Marrakech te gaan werken. In zijn vrije tijd reist hij zoveel mogelijk door Marokko en omringende landen als Burkina Faso, Senegal, Niger, Mali en de mythische stad Timboektoe, Mauritanië en Algerije. Bij voorkeur eist hij met de ossenkar in plaats van een Landrover, ‘want het schudt allemaal even hard’. Hij is een avonturier die denkt met zijn ogen en kijkt met zijn brein. Met deze eigenschappen en zijn vriendelijke innemendheid zal menig Toeareg hem binnen laten in zijn nomadentent of wordt hij welkom geheten bij een afgelegen stam.

Bert Flint verloochent zijn plattelandsverleden niet en ziet het als zijn taak om de ‘boerenkunst’ te behouden. Want zo werden de voorwerpen uit Afrika veelal afgedaan door Westerse kunsthistorici in die tijd. Een privéverzameling van voorwerpen, tapijten, beeldjes, sieraden, houtsnijwerk en Berbertenten volgt. Hij begint patronen en symbolen te ontdekken, die onder de verschillende stammen in deze contreien worden gebruikt. Zo vindt hij bijna overal in Noord-Afrika de kikker als symbool van vruchtbaarheid in houtsnijwerk, in stenen artefacten en de weefkunst. ‘Gewoon toeval’, zegt men in Europa.

Kunstige Berbertapijten

Wanneer hij Berbertapijten tot een kunstvorm verheft, kan hij op veel weerstand rekenen. Maar Bert Flint zou Bert Flint niet zijn als hij zich hier iets van zou aantrekken. Hij weet het folkloristische kleedje in een nieuw daglicht te plaatsen. Zonder patroon knopen en weven de Berber-vrouwen abstracte vormen en symbolische motieven door elkaar. Dit telkens weer opnieuw en naar eigen inzicht. Hier is talent voor nodig! 

Wat de Westerse critici voor het gemak vergaten, was dat bijvoorbeeld Bauhaus zijn moderne abstracte vormgeving baseerde op deze tapijten. Waarmee het revolutionaire kantje van de Bauhaus verdween, begin 20ste eeuw.

Een belangrijk tegengeluid komt van de architect Le Corbusier en hij vertelt trots dat de inspiratie voor zijn ontwerpen is gekomen na het zien van een Berbertapijt: ‘Doe als de Berber-vrouwen. Verbind de geometrie met de meest notoire fantasieën’. Internationale erkenning voor de nieuwe kijk naar het voormalige volkskleedje kon uiteindelijk niet uitblijven. Bert Flint ontvangt een onderscheiding van The Smithsonian Institution in Washington D.C.

Marokko bakermat van de mensheid.

Ook doet hij een andere gewaagde stelling in die tijd, na een bezoek aan het Midden-Oosten. De bakermat van de Westerse en Marokkaanse Cultuur ligt niet tussen de Tigris en de Eufraat 2000 voor Christus, maar in Afrika en veel verder terug. Hoewel tot dan toe de oudste mens in Ethiopië was gevonden en belangrijke archeologische vondsten van ver terug dateren. Toch werd het Midden-Oosten gezien als de wieg van het schrift en de beschaving. 

Deze bevinding van de zelf geworden antropoloog met zijn Tiskiwin museum in Marrakech werd niet serieus genomen. Totdat in 2017 in een grot ten westen van Marrakech botfragmenten worden gevonden. Sensationeel nieuws, want het bewijs was geleverd dat de Homo Sapiens 350.000 jaar geleden al in Marokko rondwandelde. Bijna 100.000 jaar eerder dan in Ethiopië! En zou deze mens dan werkelijk tot 2000 voor Christus hebben gewacht met het ontwikkelen van een beschaving? 

Zijn kennis en verzameling wordt nu gezien als van onschatbare waarde van het Berbers cultureel erfgoed.

Bert Flint blijft er een nuchtere Hollander onder en zoals hij zelf zegt: “Als je je geest en je voorstellingsvermogen niet blijft prikkelen, wordt wetenschap een saai soort van elkaar navolgen.”

Het Tiskiwin museum in Marrakech

Tussen zijn reizen door en het voor de klas staan, vindt hij zijn droomhuis in de medina van Marrakech. In 1975 koopt hij een herenhuis, een “dar”. Hoe toepasselijk: het is het huis van een leraar, die nog aan het hof van Bahia Paleis heeft onderwezen. Met name de cederhouten plafonds hebben hem overgehaald. In het grote huis is genoeg ruimte voor de inmiddels enorme collectie en een paar jaar later opent hij zijn woonhuis als het Museum Tiskiwin. 

Het ligt om de hoek van Riad Orange en in de buurt van het Dar Si Said museum. Bij het binnentreden word je vriendelijk ontvangen door een medewerker. De looproute door het woonhuis wijst zich vanzelf en de vertrekken tonen je stukken, die je meer zullen vertellen over de cultuur van de “Imazighen” uit Marokko en de connectie met de volkeren uit de Sub-Sahara.  Kijk ook zeker naar de plafonds, de originele vloeren en de prachtige deuren die het huis sieren. Behalve de aanleg van elektriciteit is er niks veranderd. 

Zijn verzameling is in omvang verminderd, want Bert Flint wordt een dagje ouder. Onlangs heeft Bert Flint zijn huis en collectie geschonken aan de Universiteit van Marrakech en zij zullen (hopelijk) zorg dragen voor het behoud ervan. Yves Saint Laurent heeft altijd een oogje gehad op de collectie Berber textiel en tapijten maar geen succes mogen hebben bij leven. Uiteindelijk heeft Bert Flint toch besloten deze collectie aan de Foundation Majorelle te schenken. In samenwerking met een museum in Niger deelt hij een gedeelte van zijn verzameling voor onderzoek door studenten. Ook neemt hij in 2017 de tijd om  een boek samen te stellen: La Culture Afro-berbere. Een prachtig nalatenschap van deze, soms, einzelgänger die maar gehoor bleef geven aan zijn vurige passie voor Moeder Afrika. Een rijke culturele geschiedenis zal niet vergeten worden, dankzij Bert Flint! 

Insidertip!

Bezoek aansluitend het restaurant Black Chich. Hier kun je heerlijke ‘vergeten’ Berber en Senegalese gerechten op de kaart vinden. Zo ontdek je ook op culinair gebied de rijke smaken van deze verbonden culturen! Het superleuk aangeklede restaurant heeft een dakterras met een waanzinnig uitzicht over de medina. Wanneer de Afrikaanse zon zakt, brandt de lucht in onvergetelijke roodtinten.